Nexşeya cîhanê şaş hatiye xitimkirin

Ez îşev li ser Facebookê rastî agahiyeke balkêş hatim.* Bi wêne û vîdeoyekê dihat diyarkirin ku “nexşeya cîhanê ya em pê dizanin şaş e”. Di malperê de nexşeyek jî hebû ku tê de tê nîşandan aqarê Afrîkayê ji yê em pê dizanin zêdetir e.

Nexşeya Cîhanê, her parzemînek bi rengekî cuda hatiye nîşandan

Piştî lêgerînekê, min heman agahî li ser çend malperên din jî dît. Di malperekê de agahiyeke din ya balkêş hebû. Wekî ku di hemû nexşeyên cîhanê de tê nîşandan, Bakur "jor" e û Başûr jî "jêr" e. Eger em di nav "gerdûn û kaînatê" de lê bifikirin, em ê jor û jêrê çawa diyar bikin? Yanjî, gelo li kaînatê "jor" û "jêr" heye?

Eger em tenê ji bo cîhanê bifikirin, li Bakur jî li Başûr jî raserî me jor e û berjêrî me jêr e. Li Afrîkayê jî û li Ewropayê jî şaxên daran li jorê ne û qurmên daran li jêrê ne.

Dibe ku "di rewşeke asayî de" ne girîng be ka kî li jêr e û kî li jor e, lê ji çîroka "Adem û Lîlîthê" jî diyar e ku sedema Afrîka li jêrê ye/li bin e, ew e ku "herî zêde" ew bindest bûn/in.

Nexşeya Cîhanê, Başûr jor e û Bakur jêr e

Meseleya "jor û jêrê" li hêlekê, li dû wan agahiyên derbarê kêmkirina aqarê Afrîkayê de, min li ser Google û Wîkîpediayê li wêneyên cuda yên nexşeya cîhanê nihêrt.Dibêjî qey hemû nexşe "li navendekê" hatine çêkirin, kêm zêde hemû wekî hev in.

Dema mirov li van nexşeyan dinêre, dibêjî qey Dewleta Amerîkayê bi qasî nîvê parzemîna Afrîkayê heye û parzemîna Ewropayê jî hema bêje ji nîvê parzemîna Afrîkayê mezintir e. Lê gelo di rastiyê de wisa ye?

Piştî agahiyên li ser malpera UpWorthy û malperên din, min ji wîkîpediayê agahiyên derbarê parzemînan**, Dewleta Amerîkayê***, Ewropa**** û beşa Ewropayê ya Rûsyayê***** de xwend. (Ya rast min berê xwe dayê ka aqarê her yek ji wan çend metre ducar e.)

Li gorî van agahiyan tabloya li jêrê derket holê.

Di nexşeyên cîhanê yên ku li her derî tên nîşandan, Afrîka hema bêje du carna li Amerîkayê heye, lê di rastiyê de sê caran lê heye. Û jixwe dema ku mirov Ewropa û Afrîkayê li gorî nexşeyan û li gorî agahiyên rast dide ber hev, mirov dibîne ka ev nexşeyên hanê çiqas çewt in.

Diyar e derewa di nexşeyan de têrê nekiriye, li ser Google Mapê Afrîka hê bêtir hatiye biçûkirin******.

Li dû van hemûyan, rewşa nexşeya Kurdistanê -ya ku dewleta Îranê Loristan jê kêm kiriye- hate hişê min ku îro li çar parçeyên Kurdistanê kurd dibêjin qey nexşeya Kurdistanê ew e.

Parzemîn	Aqar (km²)	Nifûs
Asya	44,579,000	4,164,252,000
Afrîka	30,370,000	1,022,234,000
Amerîkaya Bakur  (Gronland jî di nav de)	24,490,000	542,056,000
Amerîkaya Başûr	17,840,000	392,555,000
Antartîka	13,720,000	4,490
Awistralya	9,008,500	23.897.390
Ewropa (Beşa ewropî ya Rûsyayê û welatên Qafqasan jî di nav de)	10,180,000	738,199,000
Ewropa (Beşa ewropî ya Rûsyayê ne di nav de LÊ welatên Qafqasan di nav de)	6,220,000 = 10,180,000 – 3,960,000*	738,199,000
Dewleta Amerîkayê	9,826,675	317,493,000

* http://www.upworthy.com/we-have-been-mislead-by-an-erroneous-map-of-the-world-for-500-years?c=ufb1

** http://en.wikipedia.org/wiki/Continent#Area_and_population

*** http://en.wikipedia.org/wiki/United_States_of_America

**** http://en.wikipedia.org/wiki/Europe

***** http://en.wikipedia.org/wiki/European_Russia

****** https://maps.google.co.uk/maps?t=m&ll=40.881059600000015%2C-13.495251800000005&spn=83.44999980926517%2C123.35323939076245&output=classic