Ev sê roj in li Amedê kêf bû, şahî bû, cejn bû; dîlana zarên kurdî bû, Konferansa Ziman a Neteweyî bû.
Di konferansa navgiran û bargiran de ji hemû beşên Kurdistanê kurdîzan û kurdîhez amade bûn. Xwedê qebûl bike, piştî sê rojan, konferansa bi Ey Reqîbê dest pê kiribû bi dîsa bi Ey Reqîbê bi dawî hat.
Encamnameya konferansê ya bi 13 xalan bi çapemenî û raya giştî re hate parvekirin. Lê ez dixwazim çend têbiniyan li virê bi xwendevanên NûKurdê re parve bikim.
- Ji nîqaş û encamên konferansê bêtir tiştê herî zêde mirovî kêfxweş dikir ew bû ku hema bêje ji hemû reng û aliyên kurdan kes beşdar bûbûn.
- Di konferansê de ji gotarên ku panelîstan pêşkêş kirin bêtir hestên neteweyî derketin pêş.
- Xala herî zêde behsa wê hate kirin yekîtiya neteweyî bû.
- Ji hêla akademîk ve jî konferans ji bo Amed û Kurdistanê tiştekî yekemîn bû. Li gel hin gotarên ku dişibiyan sohbetên li quncikên qehwexaneyan, gelek gotarên ji hêla zanistî ve têr û tije hatin pêşkêşkirin.
- Di vê konferansê de bi zelalî diyar bû ku zar çi dibe bila bibe, kurd ji hev têdigihîjin. (Êdî eger kesek bibêje we “ji filan zarî tênagihîjim”, hûn jî bêjinê “nexwe tu hê bi zarê xwe baş nizanî.) Lewre di konferansê de her kesek bi zarê xwe axivî û hîç mişkule nebû. Beriya konferansê min dibihîst ku digotin “xwezî wergera sîmultane hebûya” lê dema konferans bi rê ve diçû û piştî konferansê kesî negot “ez ji axaftina bi filan zarî tênegihîştim”.
- Beşdarên konferansê ne tenê bi zarê xwe lê bi zarên din ên kurdî jî axivîn û xweşî û lezeta pirzaravayiyê dan tamkirin.
- Di konferansê de diyar bû ku “zimanê yekgirtî” ji bo kurdan ne baş e, ji dêvla wî ve pirzaravayî bêtir rasteqîn e û bêtir li rewşa kurdan tê.
- Konferans -bi gotina mêvan û delegeyan- serkeftî derbas bû -û dîsa bi gotina hin ji wan- encamnameya wê ne li gorî wê bû.
- Di konferansê de biryar hate girtin ku komeke ji 31 kesan bê sazkirin (TZP Kurdistanî) û ev kom ji bo hemû zar û beşên Kurdistanê bixebite.
- Li dû axaftinên di destpêka konferansê de bi beşdaran re tirsek çêbû ku konferans li ser gotinên Bulent Arinç bimeşe, lê wisa nebû.
- Hin panelîstan li hemberî wan gotinên Arinç pesnê kurdî da û berteka li dijî gotinên Arinç gihîşt asta “Tirkî ne zimanê medeniyetê ye”. Mele Zekî got “destnimêja” bê wê nimêj name ku di tirkî de dibêjinê “avdest” (av-dest) bi kurdî ye.
- Osman Ozçelîk çend tîp jimartin û got peyvên bi van tîpan dest pê dikin an ev tîp di nav de hene ne bi tirkî ne û li ser ferhenga tirkî hin îstatîstîk parve kirin. Li gorî encamê bi deh hezaran peyvên di ferhenga tirkî de ne bi tirkî ne.
- Hate gotin ku di tirkî de peyva “şaristanî” ku bi erebî “medeniyet” e tune ye. Rojekê Ataturk li ser sifreya araqê gotiye “çima beramberî 'medeniyet'ê peyveke bi tirkî tune ye. Bersiv danê, “Ji ber ku tirk ne bajarî bûne. Û ji ber ku tekane tirkên niştecî “Uygur” bûne, ji vî navî peyva “uygur-uygar-uygarlık” çêkirine.
- Diyar bû ku peyva “zarava” ne di wateya “dialekt”ê ku li Bakur tê bikaranîn de ye. Ji bo wê wateyê peyva “zar” çêtir e.
- Zimanzan û zimanhezên kurdî di sazkirina yekîtiyekê de bi ser ketin, lê siyasetmedarên kurd bi ser neketine û hê nekarîne konferanseke xwe ya neteweyî saz bikin.
- Divê zarok pêşî zaravayên xwe fêr bibin û paşê zaravayên din fêr bibin.
- Em di konferansê de hîn bûn 900 salan beriya zayînê li herêma Hewreman kurdan parlamento saz kiriye, serokên xwe bi hilbijartinê diyar kirine û jinên ku mafê wan ê dengdan û namzdetiyê heye jî wekî serok hatine hilbijartin.
- Dîsa em di konferansê de hîn bûn ku zêdetirî 400-500 salan beriya Baba Tahir bi kurdî kurdên Yarsanî bi kurdî nivîsiye.
Amed Çeko Jiyan – nukurd.com
Di konferansa navgiran û bargiran de ji hemû beşên Kurdistanê kurdîzan û kurdîhez amade bûn. Xwedê qebûl bike, piştî sê rojan, konferansa bi Ey Reqîbê dest pê kiribû bi dîsa bi Ey Reqîbê bi dawî hat.
Encamnameya konferansê ya bi 13 xalan bi çapemenî û raya giştî re hate parvekirin. Lê ez dixwazim çend têbiniyan li virê bi xwendevanên NûKurdê re parve bikim.
- Ji nîqaş û encamên konferansê bêtir tiştê herî zêde mirovî kêfxweş dikir ew bû ku hema bêje ji hemû reng û aliyên kurdan kes beşdar bûbûn.
- Di konferansê de ji gotarên ku panelîstan pêşkêş kirin bêtir hestên neteweyî derketin pêş.
- Xala herî zêde behsa wê hate kirin yekîtiya neteweyî bû.
- Ji hêla akademîk ve jî konferans ji bo Amed û Kurdistanê tiştekî yekemîn bû. Li gel hin gotarên ku dişibiyan sohbetên li quncikên qehwexaneyan, gelek gotarên ji hêla zanistî ve têr û tije hatin pêşkêşkirin.
- Di vê konferansê de bi zelalî diyar bû ku zar çi dibe bila bibe, kurd ji hev têdigihîjin. (Êdî eger kesek bibêje we “ji filan zarî tênagihîjim”, hûn jî bêjinê “nexwe tu hê bi zarê xwe baş nizanî.) Lewre di konferansê de her kesek bi zarê xwe axivî û hîç mişkule nebû. Beriya konferansê min dibihîst ku digotin “xwezî wergera sîmultane hebûya” lê dema konferans bi rê ve diçû û piştî konferansê kesî negot “ez ji axaftina bi filan zarî tênegihîştim”.
- Beşdarên konferansê ne tenê bi zarê xwe lê bi zarên din ên kurdî jî axivîn û xweşî û lezeta pirzaravayiyê dan tamkirin.
- Di konferansê de diyar bû ku “zimanê yekgirtî” ji bo kurdan ne baş e, ji dêvla wî ve pirzaravayî bêtir rasteqîn e û bêtir li rewşa kurdan tê.
- Konferans -bi gotina mêvan û delegeyan- serkeftî derbas bû -û dîsa bi gotina hin ji wan- encamnameya wê ne li gorî wê bû.
- Di konferansê de biryar hate girtin ku komeke ji 31 kesan bê sazkirin (TZP Kurdistanî) û ev kom ji bo hemû zar û beşên Kurdistanê bixebite.
- Li dû axaftinên di destpêka konferansê de bi beşdaran re tirsek çêbû ku konferans li ser gotinên Bulent Arinç bimeşe, lê wisa nebû.
- Hin panelîstan li hemberî wan gotinên Arinç pesnê kurdî da û berteka li dijî gotinên Arinç gihîşt asta “Tirkî ne zimanê medeniyetê ye”. Mele Zekî got “destnimêja” bê wê nimêj name ku di tirkî de dibêjinê “avdest” (av-dest) bi kurdî ye.
- Osman Ozçelîk çend tîp jimartin û got peyvên bi van tîpan dest pê dikin an ev tîp di nav de hene ne bi tirkî ne û li ser ferhenga tirkî hin îstatîstîk parve kirin. Li gorî encamê bi deh hezaran peyvên di ferhenga tirkî de ne bi tirkî ne.
- Hate gotin ku di tirkî de peyva “şaristanî” ku bi erebî “medeniyet” e tune ye. Rojekê Ataturk li ser sifreya araqê gotiye “çima beramberî 'medeniyet'ê peyveke bi tirkî tune ye. Bersiv danê, “Ji ber ku tirk ne bajarî bûne. Û ji ber ku tekane tirkên niştecî “Uygur” bûne, ji vî navî peyva “uygur-uygar-uygarlık” çêkirine.
- Diyar bû ku peyva “zarava” ne di wateya “dialekt”ê ku li Bakur tê bikaranîn de ye. Ji bo wê wateyê peyva “zar” çêtir e.
- Zimanzan û zimanhezên kurdî di sazkirina yekîtiyekê de bi ser ketin, lê siyasetmedarên kurd bi ser neketine û hê nekarîne konferanseke xwe ya neteweyî saz bikin.
- Divê zarok pêşî zaravayên xwe fêr bibin û paşê zaravayên din fêr bibin.
- Em di konferansê de hîn bûn 900 salan beriya zayînê li herêma Hewreman kurdan parlamento saz kiriye, serokên xwe bi hilbijartinê diyar kirine û jinên ku mafê wan ê dengdan û namzdetiyê heye jî wekî serok hatine hilbijartin.
- Dîsa em di konferansê de hîn bûn ku zêdetirî 400-500 salan beriya Baba Tahir bi kurdî kurdên Yarsanî bi kurdî nivîsiye.
Amed Çeko Jiyan – nukurd.com